2011: annus horribilis*

Του ΑΧΙΛΛΕΑ ΦΑΚΑΤΣΕΛΗ

«Οι συγγενείς είναι πτωχοί, πτωχότατοι. Αναμένονται ταραχές». Η φράση, γραμμένη με μαύρο σπρέι σε τοίχο της γαλλικής πρωτεύουσας τον μακρινό Μάη του '68, αποκτά στις μέρες μας μια δραματική επικαιρότητα: η φτώχεια που έφερε η παγκόσμια οικονομική κρίση πυροδοτεί την οργή των πολιτών παντού, υποχρεώνοντας τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ να κατεβάζουν στους δρόμους τις αστυνομικές τους εμπροσθοφυλακές εν αναμονή σφοδρών ταραχών.

Για τον Λάζλο Αντορ, τον ευρωπαίο επίτροπο για την απασχόληση και τις κοινωνικές υποθέσεις, μια σφοδρή θύελλα πολιτικής ανυπακοής και μαζικής αφύπνισης των εργαζομένων ενσκήπτει απειλώντας την όποια κοινωνική συνοχή απέμεινε στην καπιταλιστική κανονικότητα των τελευταίων δεκαετιών. Μιλώντας ενώπιον της αφρόκρεμας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF) και του Παγκόσμιου Οργανισμού Εργασίας του ΟΗΕ (ILO) σε κοινή σύνοδό τους στο Οσλο της Νορβηγίας πρόσφατα, ο Λάζλο Αντορ προειδοποίησε ότι το 2011 θα είναι annus horribilis (χρονιά τρόμου) για την κοινωνική συνοχή. «Αν το 2010 ήταν το annus horribilis για την ανεργία, το 2011 θα είναι annus horribilis για την κοινωνική συνοχή, αν αποτύχουμε να δράσουμε» προειδοποίησε ο ευρωπαίος επίτροπος.

Φόβοι για βίαιες εκρήξεις

Σ' αυτή τη λογοτεχνική αποστροφή της ομιλίας του Αντορ, προστέθηκαν ανάλογες «ποιητικές» εκφράσεις κι άλλων ομιλητών από το βήμα της συνόδου των IMF-ILO. Ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Ντομινίκ Στρος Καν απευθύνθηκε στους υψηλούς συνέδρους λέγοντας ότι η οικονομική κρίση δημιούργησε μια «χωματερή ανέργων» όπου «η εργασία είναι ζήτημα ζωής και θανάτου» και τους προειδοποίησε ότι αυτό θα μπορούσε εύκολα να προκαλέσει βίαιες πολιτικές κρίσεις. Για τον ισπανό πρωθυπουργό Χοσέ Λουίς Θαπατέρο -που μίλησε από το ίδιο βήμα- η κρίση της ανεργίας μπορεί να πυροδοτήσει «έκρηξη απαισιοδοξίας» στις μάζες και «έλλειμμα εμπιστοσύνης» προς τις κυβερνήσεις.

Πέρα από τα λόγια, υπάρχουν και τα στατιστικά στοιχεία που δικαιολογούν τον... οίστρο των ομιλητών: πρώτη φορά στην καταγεγραμμένη ιστορία, υπάρχουν τόσο πολλοί άνεργοι, αθροιστικά σε όλο τον κόσμο. Πάνω από 210 εκατομμύρια εργαζόμενοι έχασαν τις δουλειές τους μέσα στην περασμένη τριετία, παγκόσμια. Περίπου το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού «δεν απολαμβάνει κανενός είδους κοινωνική μέριμνα», ήτοι επιβιώνουν ανασφάλιστοι, χωρίς δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, χωρίς συντάξεις. Πάνω από 1,2 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι, δηλαδή το 40% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού, ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας -αμείβονται με λιγότερα από 2 δολάρια τη μέρα. Μόνο το 2009, ο αριθμός των νέων που βρίσκονται εκτός εργασίας, αυξήθηκε κατά 6,6 εκατομμύρια: έτσι, στη Γαλλία, την Ιταλία και τη Σουηδία η ανεργία των νέων βρίσκεται στο 25%, στην Ισπανία στο 40% και στις ΗΠΑ και τη Βρετανία στο 20%.

Με τέτοιο παγκόσμιο χάρτη των «χωματερών ανέργων» στα χέρια τους, οι σύνεδροι του Οσλο κατάρτισαν έναν αντίστοιχο χάρτη των αναμενόμενων ταραχών. Το χειρότερο (κατά τον Λάζλο Αντορ) είναι το γεγονός ότι η ανεργία καλπάζει ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης. «Η κυρίαρχη τάξη έχει πλήρη επίγνωση των εξαιρετικά τεταμένων κοινωνικών και πολιτικών πιέσεων που γεννά αυτή η απότομη και δραματική υποβάθμιση των επιπέδων διαβίωσης» γράφτηκε σχετικά, κι είναι σωστό: η εχθρότητα απέναντι στα κατεστημένα πολιτικά κόμματα έχει οδηγήσει σε εύθραυστες κυβερνήσεις στη Βρετανία, την Αυστραλία και τη Σουηδία, ενώ στις ΗΠΑ οι Δημοκρατικοί του Μπαράκ Ομπάμα αναμένουν μεγάλη ήττα στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου. Διαδηλώσεις και απεργίες δεν συγκλονίζουν μόνο την Ευρώπη αλλά και την Ασία, με χαρακτηριστικότερες τις απεργιακές κινητοποιήσεις στην Κίνα, το Μπαγκλαντές και την Καμπότζη.

Για τους συνέδρους του Οσλο, η μεγαλύτερη απειλή γράφει στην ούγια «αφύπνιση». Στο τελικό κείμενο της συνόδου, επισημαίνεται εμφατικά ότι η οικονομική κρίση «έχει τη δύναμη να οδηγήσει προς τη ριζοσπαστικοποίηση της νεολαίας», κι από εκεί να καταλήξει στην ανάδυση επαναστατικών τάσεων μεταξύ των εργατών και των νέων. Κάτι τέτοιο, θα έβαζε σε κίνδυνο την πολιτική των «τριμερών λύσεων, που σφυρηλατούν στενότερες συνεργασίες μεταξύ συνδικάτων, κυβερνήσεων και μεγάλου κεφαλαίου». Ετσι, η φράση του Λάζλο Αντορ για επερχόμενο annus horribilis (δανεισμένη από ομιλία της βασίλισσας Ελισάβετ το 1992 στο Γκίλντχολ για την 40ή επέτειο της ενθρόνισής της) δεν είναι μόνο μια ειλικρινής προειδοποίηση, αλλά και ένα «προσκλητήριο στα όπλα προς εκείνους που ευθύνονται για την κρίση». Προς εκείνους που ξέρουν ότι αν το 2011 αποδειχθεί annus horribilis γι' αυτούς, για τους εργαζόμενους δεν μπορεί παρά να είναι annus mirabilis.

* Χρονιά τρόμου.

πηγή εφημερίδα ελευθεροτυπία